Καθόμασταν σε μια ταράτσα στην Σαντορίνη, με θέα εκείνα τα μαγευτικά ηλιοβασιλέματα. Μόλις είχε τελειώσει την ομιλία του, στην οποία εξηγούσε (μέσα από παραδείγματα μεγάλων επιστημόνων) γιατί σε μια εποχή, όπου η γνώση είναι εύκολα προσβάσιμη, πρέπει να δίνεται ακόμη περισσότερη βαρύτητα στην καλλιέργεια της φαντασίας. Επικαλέστηκε μάλιστα μια φράση του Άινστάιν που έλεγε πως η φαντασία είναι εκείνη που θα σε βοηθήσει να κάνεις το άλμα και όχι η γνώση. «Τα παιδιά σήμερα κυκλοφορούν με βιβλιοθήκες τσέπης», είπε αμέσως μετά, «άρα το θέμα είναι πώς θα τους μάθουμε να αξιοποιούν αυτή την προσβάσιμη γνώση, ώστε να καλλιεργήσουν την δημιουργικότητα τους, δεδομένου ότι σκοπός της παιδείας πρέπει να είναι όχι το πώς να υπηρετεί κανείς μια συγκεκριμένη πραγματικότητα, αλλά το πώς να την υπερβαίνει».
Μιλούσε χαμηλόφωνα όπως μιλάει ένας άνθρωπος που έχει βαθειά μόρφωση και ουσιαστική κουλτούρα. Όπως μιλάει ένας άνθρωπος που ξέρει να εμπνέει στα παιδιά να εμπιστεύονται τους απεριόριστους δρόμους που τους ανοίγει η φαντασία. Αναφέρθηκε, μάλιστα, σε μια φράση του οικονομολόγου Kenneth Boulidng, η οποία υποστήριζε πως ο σημαντικότερος συντελεστής παραγωγής, σε περιόδους κρίσης, δεν είναι το κεφάλαιο, η γη, τα εργατικά χέρια ή οι φυσικές πλουτοπαραγωγικές πηγές αλλά...η φαντασία. Η λογική θα σε πάει από το άλφα ώς το ωμέγα, κατέληξε, ενώ η φαντασία θα σε πάει παντού».
«Τότε γιατί κ. Τριβιζά (ναι σ’αυτόν τον υπέροχο συγγραφέα παραμυθιών αναφέρομαι) η καλλιέργεια της φαντασίας είναι τόσο παραγκωνισμένη από τα εκπαιδευτικά μας συστήματα», τον ρώτησα, «Επειδή η πάσης φύσεως εξουσία» μου απάντησε «έχει την ροπή να θεωρεί αμετάβλητα όσα είναι ρευστά, να μην ανέχεται διαφορετική από την κρατούσα πραγματικότητα, να ανάγει σε υπέρτατες αξίες την σταθερότητα, την προβλεψιμότητα και την τάξη. Η απείθαρχη εστίαση της φαντασίας και το «εν δυνάμει» της δημιουργικότητας εκλαμβάνονται ως απειλή».
Σε περιόδους κρίσης, λοιπόν, όπως αυτή που διανύουμε είναι ακόμη πιο βαρύνουσας σημασίας ο ρόλος της παιδείας, αν πραγματικά προσδοκούμε να κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενιές κάτι παραπάνω από τα λάθη (και τα συμπλέγματα) μας. Αν θέλουμε δηλαδή να τους μάθουμε πως οι εμπνευσμένοι είναι εκείνοι που κερδίζουν την μάχη της ζωής (όπως είπε η Ιωάννα Καρυστιάνη) και όχι εκείνοι οι οποίοι αναγάγουν σε υπέρτατες αξίες την προβλεψιμότητα και την σταθερότητα. Και όταν λέμε εμπνευσμένοι εννοούμε εκείνους «που δεν εκλαμβάνουν ως απειλή την διαφορετική από την κρατούσα πραγματικότητα, ούτε έχουν την ροπή να θεωρούν αμετάβλητα όσα είναι ρευστά».
Έχοντας στο μυαλό μου την ομιλία του κ. Τριβιζά σε κείνη την ταράτσα της Σαντορίνης, παρακολούθησα να περιφέρεται στην δημοσιότητα ο (καθόλου ευφάνταστος) «διάλογος» του Αρχιεπισκόπου με τον Υπουργό Παιδείας σε ότι αφορά το θέμα της γλώσσας και του εκσυγχρονισμού (!) του εκπαιδευτικού συστήματος. Και το λιγότερο που αισθάνθηκα (διαβάζοντας τις αρχιεπισκοπικές εγκυκλίους και τις κρατικές ευαρέσκειες απέναντι σ’αυτές τις εγκυκλίους) ήταν πως ο καθένας από μας έχει καθήκον να αντισταθεί στις ανέπνευστες-και ως εκ τούτου επικίνδυνες-αυτές «παρεμβάσεις», οι οποίες δεν μοιάζουν να κόπτονται για τον εκσυγχρονισμό της παιδείας αλλά για την διατήρηση του (γνωστού) κοντραμπάντου μεταξύ εκκλησίας και κράτους. Ο ένας κάτω από το ράσο της «εθνικής συνείδησης και ταυτότητας» και ο άλλος κάτω από το κουστούμι μιας μυωπικής εξουσίας, θεωρούν ότι μπορούν ανενόχλητοι να ορίζουν τον τρόπο σκέψης της επόμενης γενιάς μέσα από αντιλήψεις και μέσα από ξύλινες και ανούσιες λέξεις που κάθε άλλο παρά πρόθεση εκσυγχρονισμού εκπέμπουν. Και όλα αυτά την ίδια στιγμή που είναι ηλίου φαεινότερον ότι οι ίδιοι δεν έχουν την παραμικρή γνώση και επίγνωση ποιό είναι το ουσιαστικό αίτημα της εποχής. Και το ουσιαστικό αίτημα της εποχής είναι η υπέρβαση κοντόφθαλμων και ανέπνευστων αντιλήψεων, οι οποίες το μόνο που πετυχαίνουν (αποδεδειγμένα πια) είναι την αναπαραγωγή ανέπνευστων μυαλών που ανέχονται (και αποδέχονται) ανέπνευστους «ηγέτες».