Φοράει κοκαλένια γυαλιά ηλίου, καθόμαστε σε ένα πεζούλι στην αυλή του Μουσείου Βύρωνος, είναι σχεδόν μεσημέρι και ο ήλιος χτυπάει στα μαλλιά μας. «Το ρούχο μας αποκαλύπτει ή μας κρύβει», την ρωτώ, εκείνη μιλάει χαμηλόφωνα, έχει μια πολύ θετική αύρα, αισθάνεσαι πως έχει ταξιδέψει σε πολλές διαδρομές και πως η οπτική γωνία που κοιτάει την μόδα, την τέχνη, την ζωή, είναι πια απόλυτα βιωμένη. «Πρόκειται για ένα παιγνίδι αποκάλυψης και απόκρυψης» μου απαντά και κάπως έτσι αρχίζουμε, με αφορμή το ρούχο, να μιλάμε για κείνα που σήμερα έχουν την ικανότητα να μας χαρίσουν... χώρο και χρόνο!
Τί επιδιώκετε όταν επιμελείστε μια έκθεση;
Να μεταδώσω μια περιέργεια και να προτείνω μια άλλη οπτική γωνία θέασης. Δεν θέλω να μεταδώσω κάποιο μήνυμα, δεν είμαι εγώ ο καλλιτέχνης, εκείνο που θελω είναι να υπάρξει ένας διάλογος μεταξύ του κοινού με τα έργα, που είτε είναι του 18ου αιώνα, είτε του σήμερα, λένε κάτι για το ποιοί είμαστε και πώς σκεφτόμαστε.
Γιατί θελετε να μεταδώσετε μια περιέργεια;
Γιατί πιστεύω ότι αυτό είναι το ενδιαφέρον στην ζωή μας. Να αλλάζεις οπτική γωνία. Υπάρχουν τόσες πολλές πληροφορίες...τόσο πολύ branding…Όλα γίνονται για να σκεφτόμαστε με ένα τρόπο, τον τρόπο που μας σερβίρουν. Ο ρόλος μου σαν επιμελήτριας και σαν ιστορικός είναι να είμαι... αλλού.
Και εσείς πως το μάθατε αυτό το αλλού;
Νομίζω πως το είχα πάντα μέσα μου. Είναι μια περιέργεια που σε κινητοποιεί και σε κάνει να αισθάνεσαι ελεύθερος και ζωντανός.
Η περιέργεια ισοδυναμεί με 20 σχολεία, μου είχε πει κάποτε ένας συγγραφέας
Εφόσον βέβαια την καλλιεργείς και προσπαθείς να πας ακόμα πιο μακριά από κείνο που ήδη υποψιάζεσαι.
Εσείς όταν πάτε σε μια έκθεση τέχνης τι είναι εκείνο που ψάχνετε σαν θεατής;
Εκείνο που με ενδιαφέρει είναι να δω κάτι το οποίο θα με σπρώξει, να μου προκαλέσει μια ανησυχία, ένα ερωτηματικό. Είτε επειδή θα μου αρέσει τόσο πολύ είτε επειδή θα το απωθήσω. Ακόμα και η αρνητική εντύπωση μπορεί νάναι δημιουργική γιατί σε κάνει να προβληματιστείς. Και όταν κάνω εκθέσεις δεν τις κάνω για τον κόσμο της μόδας.
Για ποιούς τις κάνετε;
Για όλους. Δεν μπορείς να προσδιορίσεις το κοινό σου. Το μόνο που μπορείς να προσδιορίσεις είναι εκείνα τα στοιχεία που έχουν την δύναμη να διεγείρουν τον κάθε άνθρωπο.
Και ποιά είναι αυτά τα στοιχεία;
Το συναίσθημα, η περιέργεια, η αλλαγή οπτικής γωνίας.
Και για να διεγείρει ένας δημιουργός αυτά τα στοιχεία σε ένα άνθρωπο τί προυποθέτει;
Να βάζει κάτι από τον εαυτό του σε αυτό που κάνει. Να έχει μέσα το έργο εκτός από την ιδέα και ιδρώτα και βιώμα και μνήμη και απωθημένα και χρόνο.
Τα έργα τέχνης που έχουν την δύναμη να μας υποδείξουν μια άλλη οπτική γωνία έχουν αυτό το στοιχείο;
Ναί, πιστεύω πως έχουν πάντα κάτι από την ψυχή του δημιουργού τους. Υπάρχει μέσα τους η ειλικρίνεια του δημιουργού προς τον εαυτό του.
Αυτά τα ερωτηματικά του ποιοί είμαστε και το πώς σκεφτόμαστε σας ώθησαν να μπείτε στο χώρο της μόδας;
Εγώ σπούδασα ιστορία της τέχνης και αρχαιολογία. Το προσωπικό μου γούστο ωστόσο ήταν πάντα στην σύγχρονη τέχνη. Ο Marcel Duchamp άλλαξε την ζωή μου, εκεί αντιλήφθηκα ότι η τέχνη δεν είναι μόνο κάτι ωραίο που δημιουργείς αλλά και η σκέψη και ο τρόπος που αντιμετωπίζεις ένα πρόβλημα ή ένα όραμα. Μου άλλαξε εντελώς τον τρόπο που καταλαβαίνω τον κόσμο.
Μέχρι τότε ποιός ήταν ο τρόπος που καταλαβαίνατε τον κόσμο;
Μέχρι τότε δεν ήξερα και πολλά. Ήμουν μόνο 15 χρόνών όταν είδα έργα του Marcel Duchamp. Είδα το Fountain και αναρωτήθηκα πως αυτό μπορεί να είναι τέχνη και γιατί. Τότε συνειδητοποίησα ότι η αξία ενός αντικειμένου ή ενός έργου δεν είναι μόνο στην ουσία του έργου αλλά και στο συναίσθημα που προκαλεί στον θεατή του.
Γι’αυτό επιλέξατε να γίνετε ιστορικός τέχνης;
Δεν ήθελα να γίνω ιστορικός τέχνης για να είμαι ο χιλιοστός ειδικός που μιλά για τον Duchamp. Και επειδή ανέκαθεν δεν μου άρεσε το mainstream, αποφάσισα αρκετά νωρίς να ασχοληθώ με ένα τομέα που τότε ήταν ακόμα terra incognita, από επιστημονικής πλευράς. Μου άρεσε η ιδέα να δουλέψω με το ρούχο.
Τί ήταν εκείνο που ιντρίκαρε;
Το ότι ο άνθρωπος χαρακτηρίζεται από το ένδυμα του. Και ότι το ρούχο μπορείς να το μελετήσεις από διάφορες πλευρές. Δεν είναι μόνο εικαστική η προσέγγιση, μπορεί νάναι και λαογραφική ή αρχαιολογική ή καθαρά αισθητική.
Όλα αυτά τα χρόνια που ερευνάτε το ρούχο τι ήταν το πιο ενδιαφέρον που μάθατε;
Το πιο ενδιαφέρον είναι το πως μέσα από το ρούχο πλάθουμε την ταυτότητα μας.
Μας κρύβει ή μας αποκαλύπτει ένα ρούχο;
Κάνει και τα δύο. Το ρούχο που διαλέγει ο καθένας, είτε ασχολείται με την μόδα είτε όχι, είναι δηλωτικό της ταυτότητας του. Είναι επίσης δηλωτικό μιας εποχής, ενός χωροχρόνου.
Σήμερα τί δηλώνει για την εποχή μας το ρούχο;
Πως υπάρχει μια ομοιομορφία όχι μόνο στον ίδιο χώρο ή χώρα αλλά και παγκοσμίως. Είτε είμαι στην Κύπρο, είτε στην Κοπενχάγη είτε στο Σαντιάγο υπάρχουν τα ίδια μαγαζιά, ο κόσμος φοράει σχεδόν τα ίδια ρούχα, πρέπει να το ψάξεις πολύ για να βρεις κάτι διαφορετικό και για να καταλάβεις ποιός είναι πού.
Αυτό επηρεάζει την δημιουργικότητα και την σχέση του κόσμου με το ρούχο;
Ο κόσμος δεν έχει άμεση πρόσβαση στους νεους πιο εναλλακτικούς σχεδιαστές. Έχει πρόσβαση μόνο στα μαγαζια-αλυσίδες. Όλα έχουν γίνει τώρα αλυσίδες είτε είναι μαζικής κατανάλωσης είτε είναι πολυτελείας. Όταν πχ υπάρχει τρείς μπουτίκ Balenciaga στο Παρίσι ή 15 στην Κίνα ή 4 στην Μόσχα, αυτό είναι ένα είδος αλυσίδας
Μήπως τελικά το σύστημα της μόδας μπάζει νερά όπως και όλα τα υπόλοιπα συστήματα στην εποχή μας;
Βέβαια. Γιατί η μόδα να μην μπάζει νερά; Είναι μέρος της ζωής. Όταν όλα γύρω μας αρχίζουν και καταρρέουν είναι λογικό ότι και σε αυτό το τομέα θα πρέπει να υπάρξει μια ανανέωση όχι μόνο από δημιουργικής πλευράς αλλά και στον τρόπο σκέψης της παραγωγής.
Ερευνητικά λοιπόν έχει ενδιαφέρον για σας αυτή η μεταβατική φάση;
Πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Αν και είναι πολύ δύσκολο να πεις πότε θα γίνει κάτι και τί είναι αυτό που θα γίνει. Προσωπικά πιστεύω ότι θα υπάρξει μια πολύ ριζοσπαστική αλλαγή. Όταν μελετήσεις την ιστορία της μόδας του 20ου αιώνα θα δεις ότι υπάρχουν μόνο δύο περιόδοι στις οποίες έγινε κάτι εντελώς επαναστατικό. Και τώρα πιστεύω πως φτάνουμε στο τέλος ενός τέτοιου κύκλου. Οικονομικού, κοινωνιολογικού κτλ.
Και τί λέτε να γίνει μετά το κλείσιμο του κύκλου;
Πιστεύω ότι θα γεννηθεί κάτι καινούργιο. Δεν μπορώ να ξέρω τί θα είναι αυτό αλλά πιθανόν να είναι μια απάντηση απέναντι στην ομοιομορφία, στο χρήμα κτλ.
Ήδη υπάρχουν κάποια δείγματα επιστροφής στο παρελθόν, στο χειροποίητο...
Ακριβώς. Είναι τα χειροποίητα, είναι τα vintage, οι πιο νέοι ανακατεύουν τα μπαούλα της μαμάς ή αγοράζουν από τα street shops..Μερικοί μάλιστα δημιουργοί επιστρέφουν σε μια πρόταση sur mesure όχι όμως υψηλής ραπτικής αλλά καθημερινού ρούχου.
Μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα που περιγράφετε αποκτά και μια άλλη σημασία η έκθεση Beyond Dress Codes;
Πιστεύω πως ναι. Γιατί υπαρχει αυτή η επιθυμία για κάτι το αυθεντικό, για κάτι το οποίο εμπερικλείει κόπο και χρόνο. Αυτά πχ τα κεντήματα των παράδοσιακών φορεσιών είναι κάτι το φανταστικό, σκεφτείτε ότι περνούσαν όλη τους την ζωή για να τα φτιάξουν. Αυτή η αίσθηση σημερα έχει χαθεί και ο κόσμος την αναζητεί μέσα από το χειροποίητο ή μέσα από το παραδοσιακό.
Γιατί ο κόσμος την αναζητεί;
Γιατί έχει μέσα της πολύ συναίσθημα και γιατί επαναπροσδιορίζει την σχέση μας με το χρόνο. Σήμερα όλα γίνονται γρήγορα. Πριν 20 χρόνια γραφαμε ένα γράμμα και μέχρι να πάει στην Αμερική και να πάρουμε απάντηση, περνούσαν δέκα μέρες. Αυτές οι δέκα μέρες μας πρόσφεραν μια απόσταση ώστε να σκεφτούμε, να αισθανθούμε...Τώρα αυτό χάθηκε. Έτσι και με το ρούχο. Ο χρόνος και ο χώρος είναι σήμερα η απόλυτη πολυτέλεια. Ένα ρούχο κεντημένο το οποίο χρειάστηκε 100 ώρες για να γίνει, δεν είναι το ίδιο με κείνο που έγινε σε δύο λεπτά. Αυτό έχει μια άλλη επίδραση πάνω σου.
Τί επιδραση έχει;
Το ρούχο που απαίτησε χρόνο και ιδρώτα για να γίνει, κρύβει μέσα του μια άλλη ζωή. Γι αυτό και το παραδοσιακό ρούχο αποτελεί πηγή έμπνευσης. Γιατί μέσα του κουβαλά μια άλλη ζωή και μια επιβεβαίωση ότι εσύ ο ίδιος είσαι το αποτέλεσμα όλων όσων προηγήθηκαν, δεν είσαι δηλαδή μετέωρος, προέρχεσαι από κάπου. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό, ιδιαίτερα σήμερα.
Γιατί είναι σημαντικό ιδιαίτερα σήμερα;
Γιατί οι άνθρωποι σήμερα αισθάνονται περισσότερο παρά ποτέ, μετέωροι.
Εσάς πώς σας ενδιαφέρει να φύγει ο θεάτης από αυτή την έκθεση;
Θα με ενδιέφεραν δύο πράγματα. Πρώτον να κατανοήσει ότι η μόδα δεν είναι μόνο τα catwalks ή ο κόσμος των περιοδικών, αλλά έχει και μια άλλη σημαντική διάσταση. Και δεύτερο να συνειδητοποιήσει ότι η παράδοση δεν είναι κάτι που πεθαίνει, δεν είναι κάτι φολκλόρ. Είναι μια τεχνοτροπία που έχει την δύναμη να μας κινητοποιήσει δημιουργικά και να μας δώσει ερεθίσματα.
Άρα αυτό που υπάρχει...beyond dress codes είναι..
Είναι το ερέθισμα, το συναίσθημα, η περιέργεια, η ιστορία, η δημιουργικότητα. Όλα εκείνα δηλαδή που τροφοδοτούν την φαντασία μας και την εμπλουτίζουν.
Όλες αυτές οι εμπειρίες που έχετε ζήσει τί σας έχουν μάθει;
Με έχουν κάνει καλύτερη σαν άνθρωπο.
Τί σημαίνει για σας αυτό το καλύτερη σαν άνθρωπος;
Να δέχομαι τα πράγματα όπως έρχονται, να χαίρομαι με αυτό που έχω, να είμαι ευέλικτη, να χαίρομαι την στιγμή, να χαίρομαι τον κάθε άνθρωπο που συναντώ, να είμαι ταπεινόφρων, να μην κλείνομαι μέσα σε βεβαιότητες. Δεν έχω καμία βεβαιότητα.
Αυτό τελικά σημαίνει ελευθερία...
Ελευθερία είναι, ξέρετε, το δεύτερο όνομα μου. Έτσι λέγανε την γιαγιά μου. Και θέλω να το ζω...
