Συναντηθήκαμε στα Εξάρχεια. Σε ένα πολύ μικρό και συμπαθητικό καφέ γεμάτο από νεαρές φατσούλες και ωραία vintage έπιπλα. Για κάποιο ανεξήγητο λόγο συμπεριφερόμασταν και οι δύο λες και ήμασταν φίλοι που είχανε καιρό να τα πούνε. Εκείνος καθότανε σε ένα καναπέ, εγώ δίπλα του σε μια πολυθρόνα, πίναμε καπουτσίνο και αλλάζαμε τα θέματα χωρίς να μας νοιάζει η συνδετική τους ακολουθία. Μου αρεσε ο τρόπος που εκφραζοταν. Καυστικός με ένα αυτοσαρκασμό που προδίδει ευφυία αλλά και ικανότητα να παιδεύεις τον εαυτό σου για τα ουσιαστικά. Είχε μια ειλικρινεία σε ό,τι έλεγε, το έβλεπα στα μάτια του, υπέροχα μάτια, βαθύ γαλάζιο, εκεί μάλλον οφείλεται και μια γοητεία που εκπέμπει, σου μιλάει και σε κοιτάζει κατάματα, έχει μάθει αλλωστε, χρονια τώρα, να υπερασπίζεται την αλήθεια του, και μέσα από τις ταινίες που κάνει αλλά και μέσα από μια στάση ζωής που επιλέγει. Ήταν αναπόφευκτο να αρχίσουμε να μιλάμε για την κατάσταση στην Ελλάδα, για την κρίση, γι’ αυτό που συμβαίνει παγκοσμίως και γεννάει πλέον καινούργια ερωτηματικά την ίδια ώρα που οι πολιτικοί και τα δημόσια πρόσωπα επιμένουν να αναμασούν τις παλιές απαντήσεις χωρίς να συνειδητοποιούν πως οι ερωτήσεις του ανθρώπου, της κοινωνίας, του κόσμου ολόκληρου έχουνε πια αλλάξει. Ο Κωνσταντίνος Γιάνναρης δεν είναι από κείνους που κρύβονται πίσω από το δάχτυλο τους. Ίσως γιατί ανέκαθεν είχε μέσα του ένα μετεωρισμό ο οποιος του χάριζε και μια ελευθεριότητα. Ίσως γιατί παιδεύτηκε να βρει ένα τρόπο έκφρασης και αυτό το παίδεμα τον έκανε πιο σκληρό και κάθετο απέναντι σε παραδοχές και συνειδητοποιήσεις. Ίσως γιατί μέσα του κουβαλέι πολλές κουλτούρες μαζί, γεννήθηκε στην Αυστραλία, μεγάλωσε στην Ελλάδα, πέρασε την εφηβεία του στην Αγγλία της Θάτσερ και επέστρεψε ξανά πισω στην Αθήνα για να περπατάει στην πλατεία Βάθης και να χαίρεται τον κύριο Μήτσο που μοιράζει δωρεάν σάντουιτς στους περαστικούς. Εκεί βλέπει το αύριο να παίρνει σχήμα και νόημα. Στις μονάδες, στις μικρές ομάδες, στους ανθρώπους δηλαδή που δεν ψάχνουν πια την θέση τους μέσα από ό,τι τους προσφέρεται σαν λύση αλλά προσπαθούν να την δημιουργήσουν ξανά και πάλι από την αρχή.
-Έχεις ένα θυμό γι’αυτά που συμβαίνουν. Το διακρινω στο τρόπο που μιλάς. Ξέρεις γιατί; Γιατί δεν έχουμε καμία αυτοπεποίθηση σαν κοινωνία. Κάναμε μια τεράστια αρπαχτή γιατί θέλαμε ως δια μαγείας να βρεθούμε σαν πρωτοκλασάτα μέλη μιας Ευρωπαικής Ένωσης χωρίς να χρειαστεί να κουνήσουμε το μικρό μας δακτυλάκι. Και όλα αυτά για την μόστρα και την κατανάλωση. Εκτός δηλαδή από τον μπαμπά στην οικογένεια και τον μπαμπά-κράτος βρήκαμε τώρα ένα άλλο μπαμπά, την Ευρώπη, για να τον βρίζουμε και να τον κοροιδεύουμε. Είναι θέμα οικογενειακό.
-Μου αρέσει ο τρόπος που το θέτεις. Λυπάμαι που υποφέρει πολύς κόσμος και δυστυχώς δεν υποφέρουνε αυτοί που πρέπει. Από την άλλη βέβαια όλοι είμαστε μέσα στο παιγνίδι. Θα μου πεις έπρεπε να υπάρξει μια αναλογία.
-Ναι θα στο πω. Σωστά. Και εδώ είναι που φαίνεται ανίκανο το κράτος και η κοινωνία να αποδώσει ευθύνες. Δεν μπορούν να πιάσουνε ούτε ένα δύο μεγάλα ψαράκια που έκαναν τις μεγάλες λαμόγιες έτσι για μια παραδειγματική τιμωρία, για να μπορέσουμε να νιώσουμε οι υπολοιποι πιο εμπεριστατωμενοι.
- Εσύ πώς την βγάζεις με όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω σου; Προσπαθώ λίγο με την δουλειά μου, λίγο με την σχέση μου, να απομωνωθώ.
-Τα καταφέρνεις; Όχι πολύ γιατί δεν μπορείς παρά να νιώθεις ένα θυμό και ένα φόβο που δεν αισθανόμουνα παλιά.
- Τι φόβο;Φόβο γύρω από αυτό το ανεξέλεγκτο, τη τρέλα του καθενός, φοβάμαι κάποιες νύχτες να περπατήσω στο δρόμο, όχι από μετανάστες και τέτοια, από τους δικούς μας, από κείνους που τάχουνε πάρει ανάποδα και δεν το ελέγχουνε. Δεν είσαι πια τόσο πληθωρικός στις επισημάνσεις σου δημοσίως, γιατί δεν ξέρεις από πού θα σούρθει. Και σε τρώει πολύ αυτή καθημερινή γκρίνια, η κατήφεια, ο φθόνος και η οργή. Δεν είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος γι’ αυτή την κοινωνία.
-Μπορεί ωστόσο αυτό το χαστούκι που έχει φάει να της γίνει τεράστιο μάθημα. Μπορεί να γίνει έτσι. Το χαστούκι είναι τεράστιο. Αλλά τελικά δεν υπήρχε άλλη λύση. Γιατί διαλύσαμε τα πάντα. Και είναι θλιβερό. Γιατί δεν είναι μόνο η οικονομική κρίση. Και σε άλλες χώρες υπάρχει τεράστια οικονομική κρίση. Εδώ είναι και θέμα θεσμών. Δεν υπάρχουν οι θεσμοί για να αντιμετωπίσουμε αυτή την κρίση. Και τώρα έρχεται ένα κόμμα στην εξουσία, το ΠΑΣΟΚ, που είναι το κατεξοχήν υπεύθυνο για αυτό το μπάχαλο και γι’ αυτό το λαικισμό, και μας παριστάνει ξαφνικά το σωτήρα. Πώς θα το κάνεις ρε κύριε αυτό; Με ποια καθαρή πολιτική και ιδεολογική βούληση;
-Τι απομένει λοιπόν; Να ψάξει ο καθένας το δικό του δρόμο και τρόπο να βρεί την άκρη; Ο καθένας πρέπει να στραφεί στην δημιουργικότητα του. Όχι να απομονωθεί αλλά να προσπαθήσει όσο μπορεί να δημιουργήσει ένα άλλο σύμπαν. Είτε αυτό λέγεται δουλειά, είτε με τις παρέες του, τις σχέσεις του, μια άλλη προσέγγιση στον συνάνθρωπο του. Πρέπει δηλαδή να οργανωθούμε σε ομάδες εκτός κράτους, εκτός πολιτικών κομμάτων, αυτό που λέμε κοινωνία των πολιτών
-Κάτι τέτοιο τι προυποθέτει; Παιδεία, κουλτούρα, παράδοση, ιστορία. Το ελπιδοφόρο είναι πως το βλέπεις σε μικρά σημεία να αρχίζει να γεννιέται. Είτε είναι γύρω από τα οικολογικά, είτε με τα αντιρατσιστικά…
- Κάτι βλέπεις να γίνεται. Περνώ ένα βράδυ, εκεί στην γειτονια μου στην Πλατεία Βάθης και βλεπω ένα τύπο με δύο φίλους του να μοιράζουνε σούπες και σάντουιτς στον κόσμο και νομίζω ότι είναι υπάλληλοι του δημου μεχρι που τελικά συνειδητοποιώ πως είναι ένας Μήτσος από το Κερατσίνι, υδραυλικός, ο οποίος έχει κατέβει με τους φιλαράκους του και δίνει φαγητό δωρεάν σους περαστικούς αλλοδαπούς που πεινάνε.
-Αυτό είναι συγκλονιστικό. Εκεί συγκινείσαι. Ένας τύπος λαικός ο Μητσάρας από το Κερατσίνι στις δύο η ώρα το πρωί. Ναι ρε φίλε. Αυτό είναι. Όχι το κράτος.
-Ίσως τελικά όλη αυτή η κατάσταση βγάλει μέσα από το καθένα μια ξεχασμένη ανθρωπιά. Γιατί μέχρι τωρα ήταν πολύ για την πάρτι του ο κόσμος. Συμφωνώ. Και επίσης είναι καιρός να μην επαναλαμβάνουμε τις ίδιες απαντήσεις γιατί οι ερωτήσεις έχουνε αλλάξει στον κόσμο. Τα πολιτικά κόμματα και κυρίως η αριστερά τα ίδια και τα ίδια μασάνε τόσες δεκαετίες και δεν έχουνε καταλάβει ότι αυτές οι απαντήσεις δεν επαρκούν πια για την σημερινή πραγματικότητα. Εϊναι ανώφελα, αδιέξοδα, αντιδραστικά και οπισθοδρομικά όλα αυτά που λένε. Και γω σιχαινομαι. Γιατί παραδοσιακά ήμουνα της αριστεράς, τώρα όμως μου προκαλούν εμετό μέσα από την σιγουριά τους και το πομπώδες του και την ανωφελη και ανέξοδη πορεία τους.
-Τώρα που πιστεύεις; Αυτό που σου είπα πριν. Σε μια ανθρωπιά έξω από αυτούς όλους, γιατί αυτοί όλοι χρεωκοπήσανε.
-Ποιες είναι οι καινούργιες ερωτήσεις; Εδώ είναι τα δύσκολα…Αλλάζει όλη η οικονομία παγκόσμια. Όλο αυτό το τραπεζικό πάρτι κτλ εχει τελειωσει. Βλέπουμε επίσης μια Δύση που δύει. Βλέπουμε μια Ασία, μια Ινδία, μια Κίνα με άλλη αυτοπεποίθηση, με άλλη ορμή και οικονομία. Αλλάζουνε οι καιροί.
-Αλλάζουνε και οι πληθυσμοί θαλεγα. Με όλο αυτό το μεταναστευτικό…Και καλό μας κάνει. Η Ευρώπη είναι γερασμένη, έχει χάσει την ορμή της και έχει ανάγκη την δημιουργικότητα, την ενέργεια και το πάθος των μεταναστών για ζωή. Η ελληνική κοινωνία όμως είναι πολύ κλειστή και οπισθοδρομική, είναι μέσα στα δικά της συμπλέγματα και δεν μπορεί να καταλάβει πως της χρειάζεται αυτό το καινούργιο αίμα για να ανανεώσει την ταυτότητα της.
-Διερωτώμαι πως επιδρουν πάνω σου, όλα αυτά που περιγράφεις, δεδομένου ότι προσπαθείς να δημιουργήσεις μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα. Είναι μια ένταση ψυχοφθόρα. Πρέπει νάχεις φοβερές δυνάμεις για να μπορέσεις να αντεπεξέλθεις και να κάνεις κάτι δημιουργικό.
-Έχεις; Νομίζω πως ναι. Παρότι πιστέυω πως αυτή η κοινωνία, αυτή την στιγμή δεν θέλει να πιστέψει στον εαυτό της. Και αυτό είναι το χειρότερο.
-Στην Αγγλία μεγάλωσες; Εκεί έζησα την ύστατη εφηβεία μου
-Και ήταν για σένα καθοριστική περίοδος; Τελείως. Το πιο καθοριστικό ήταν ότι έφυγα από αυτό τον ασφυκτικό εναγκαλισμό της οικογένειας, αν έμενα θα είχα και γω την νοοτροπία που έχουνε εδώ, όπου τα περιμένουν όλα από την οικογένεια. Εγώ αναγκάστηκα να τα βγάλω πέρα μόνος μου. Να κάνω κάτι που ούτε καν είχα προγραμματίσει όταν πήγαινα στην Αγγλία. Πήγα εκεί για να σπουδάσω οικονομικά, ιστορία τέτοια και τελικά κατέληξα σε ένα άλλο επάγγελμα
-Πώς έγινε αυτό; Ήτανε μια ωραία στροφή στο δρόμο που την πήρα και με οδήγησε αλλού
-Μέχρι τότε δεν σου είχε περάσει από το μυαλό σου ότι θάκανες κινηματογράφο; Ποτέ. Τυχαία γνώρισα κάποια άτομα που κάνανε ένα ντοκιμαντέρ, μου είπανε να πάω να βοηθήσω, πήγα και μου άρεσε. Ένιωσα ότι μπορούσα να το κάνω, το ένιωθα γνώριμο σαν αντικείμενο παρότι δεν είχα ασχοληθεί ποτέ πριν και με είχε ιντρικάρει τελικά η όλη διαδικασία της αυτοεκπαίδευσης.
-Είναι ωραία να σου συμβαινει κάτι τέτοιο. Μια στροφή που σου αποκαλύπτει ένα άλλο δρόμο…Και αυτό, σημείωσε, στη μέση μιας θλιβερής ύφεσης στην Αγγλία, επί Θατσερ. Ήτανε μια πολύ σκληρή και βίαιη εποχή και σε σωματικό και σε κοινωνικό επίπεδο. Μεγάλες συγκρούσεις, μεγάλες στεναχώριες.
-Πως επέδρασαν όλα αυτά πάνω σου; Με εκαναν πιο σκληρό και πιο ανθετικό
-Είναι καλό να γίνεσαι πιο σκληρός; Κάποιες φορές ναι. Όταν πρέπει να βρεις μέσα σου τις δυνάμεις για να αντεπεξέλθεις σε μια κατάσταση που είναι εκτός του ελέγχου σου. Οι μεγάλες δοκιμασίες είναι πάντοτε καλές και σε προσωπικό και σε κοινωνικό επίπεδο. Έτσι λέει η ιστορία. Έτσι είναι η ζωή.
-Για να έχει αποτέλεσμα μια δοκιμασία πρέπει ωστόσο νάχεις και την ικανότητα να την μετατρέψεις σε κάτι δημιουργικό και όχι να εγκλωβιστείς μέσα σε αυτήν. Σίγουρα. Αν μείνεις σαν ένα ποντίκι που γυρίζει στον ίδιο τροχό προφανώς δεν σε οδηγεί πουθενά. Αν όμως μπορέσεις να αποκωδικοποιήσεις την δοκιμασία και να την αναλύσεις τότε θα βγεις καπου κερδισμένος.
-Είχες πει ότι ήταν στην Αγγλία όπου ανακάλυψες μια ελευθεριότητα η οποία σε ξεμπλόκαρε. Ναι. Ξεμπλόκαρα σε προσωπικό επίπεδο, δηλαδή εδραιώθηκε του τι ήμουνα, σαν έφηβος, σαν ομοφυλόφιλος, σαν νέος. Το μεγαλύτερο μάθημα ωστόσο που μου πρόσφερε η Αγγλία ήταν μια δυνατότητα να διεξάγω διαλογο και να μην επιμένω πάντα στο δικό μου μονόλογο, ότι δηλαδή εγώ ξέρω τα πάντα, αυτό το τυπικά μεσογειακό του ξερόλα. Αυτό ήταν το μεγαλυτερο μάθημα.
-Είναι μεγάλο προσόν να μπορείς να ακούεις τον άλλο. Είναι πολιτιστικό προσόν το οποίο προέρχεται από μια ιστορία που δεν την έχουμε εδώ πέρα. Εδώ πέρα όλοι ξέρουνε. Ο ένας μιλάει πάνω από τον άλλο. Μονολόγοι ατέλειωτοι. Εκεί έμαθα λοιπόν να ακούω τον άλλο. Και εκεί απέκτησα επίσης και ένα χιούμορ φλεγματικό
-Το οποίο υποθέτω πρέπει πολλές φορές να σε έσωσε…Τελείως. Χωρίς χιούμορ δεν παιζεται η ζωή. Να μπορείς δηλαδή να υπονομεύσεις και να αποκωδικοποιήσεις την ίδια σου την ζωή ώστε να μπορέσεις να πεις την αλήθεια.
-Ποια είναι η αλήθεια; Εννοώ να μην κρύβεσαι πίσω από το δαχτυλάκι σου και να λες ανακολουθίες και μισές αλήθειες. Να έχεις την τόλμη να πεις όλη την αλήθεια και ας πονέσει και ας μην είναι προς το συμφέρον σου. Αυτή η κοινωνία δεν μπορεί να πει την αλήθεια στον εαυτό της. Κρύβεται πίσω από τους συναισθηματισμούς της.
-Εσύ αυτό θες να κάνεις μέσα από τις ταινίες σου. Να θυμίζεις αλήθειες; Νομίζω πως ναι. Εκεί οδεύει το πράγμα.
-Εκεί οδεύει ή από κει άρχισε; Και τα δύο. Γιατι νομίζω πως τελικά μόνο μέσα από την τεχνη μπορει κανείς να ακούσει την αλήθεια. Στην Ελλάδα υπάρχουνε τόσα πολλά θέματα τα οποία ξεσπάνε και μετά τα ξεχνάμε. Ο κόσμος δεν βγάζει συμπεράσματα. Δεν γίνεται ποτέ ένας απολογισμός. Δεν υπάρχει μια σούμα.
-Τι λές…Να μιλήσουμε λίγο για την ταινία σου «Ανθρωπος στην θάλασσα»; Την μοντάρω ξανά όλη από την αρχή
-Γιατί; Δεν ήμουνα ευχαριστημένος από αυτό που είδα στο Βερολίνο. Δεν έπρεπε να είχα πάει παρόλο που με δέχτηκαν σε ένα πολύ δυνατό τμήμα.
-Γιατί δεν έπρεπε να είχες πάει; Γιατί δεν είχε κατασταλάξει η ταινία μέσα μου. Τώρα, που την ξαναμοντάρω ξανά, νομίζω πως έχει κρυσταλλώσει. Είναι μια περίεργη διαδικασία. Τράβηξε πολύ καιρό αυτή η ταινία, με κούρασε και σαν θεματολογία και σαν εμπειρία, κάποια στιγμή ερωτεύτηκα και σαν να ήθελα να απαλλαχτώ από αυτήν και να αφοσιωθώ στον έρωτα μου. Δυστυχώς δεν γινόταν. Τώρα όμως νιώθω ότι εχω έρθει λίγο στα ίσια μου και προσπαθώ να την ξανασκεφτώ και να την κάνω από την αρχή.
-Σούχει ξανασυμβεί κάτι τέτοιο; Ποτέ.
-Γιατί λες να συνέβηκε τώρα; Ίσως να κλείνει ένας κύκλος μέσα μου. Ίσως όμως νάναι και αυτό το κλίμα στην χώρα. Δεν είναι ξέρεις μόνο το δικό μου το ψυχαναλυτικό…Προσπαθείς να κάνεις μια ταινία σε μια χώρα που έχει χρεωκοπήσει και είναι όλοι ουφο, όλοι παραπονιούνται για τα λεφτά που έχουνε χάσει, παραπονιούνται ότι δεν τους πληρώνεις εσύ αρκετά. Και κάπως σαπίζουνε και οι προσωπικές σχέσεις με τους ανθρώπους που δουλεύεις, ο κόσμος είναι λίγο αλλού, δεν είναι συνεπής, εχουνε όλοι μια παραζαλη λες και είναι ζαλισμένα κοτόπουλα. Αυτό επιδρά πάνω σου και χάνεις και συ το νήμα και δεν μπορείς να βγεις από το λαβύρινθο.
-Και πως βγήκες τελικά από το λαβύρινθο; Χρειάστηκε να φάω πολλές σφαλιάρες και δημοσίως μάλιστα για να πω κοίτα ρε φίλε τι πάς να κανεις, τι σκεφτόσουνα, τι είναι αυτές ο μαλακίες, για μαζεψέ το γιατί είναι μια πολύ λεπτή ισορροπια το να κάνεις κάτι σωστό και το να κάνεις κάτι offsite.
- Πού βρίσκεται εκείνη η λεπτή διαχωριστική γραμμή; Μέσα σου. Να καταλάβεις τι θελεις να κάνεις. Και τι θέλεις να πεις
-Εσύ δεν ήξερες τι ήθελες να κάνεις; Ήξερα απλά έχασα το δρόμο και πήρα ένα παράδρομο, ο οποίος αντί να με βγάλει στην κεντρική λεωφόρο με έβγαλε αλλού. Έπρεπε να βγαλω ξανά το χάρτη και να πω οκ κάτσε κάτω καρέ προς καρέ και βρες την ακρη. Και τελικά έτσι μου βγήκε μια ζωντάνια και ένα πείσμα.
-Ενιωσες ήττα; Ναι τέράστια. Τόσο που είχα χάσει και το ενδιαφέρον μου στην ταινία. Κάποια στιγμή σήκωσα τα χέρια ψηλά και είπα δεν αντέχω άλλο. Αλλά όλη αυτή η διαδικασία με έκανε να βρω ξανά το σθένος και να ξαναπροσεγγίσω την ταινία με ένα καινούργιο μάτι. Ελπιζω να τάχω καταφέρει.
-Πώς άρχισε όμως αυτή η ιδέα της ταινίας; Πάντοτε εκείνο που με απασχολούσε ήταν το θέμα της κλειστοφοβίας, του εγκλεισμού., είχα ανέκαθεν αυτή την τάση στις ταινίες μου, να υπάρχει δηλαδή ένα κλειστοφοβικό περιβάλλον. Εδώ ήταν ό,τι πιο κλειστοφοβικό μπορείς να φανταστείς. Ένα τεράστιο τάνκερ με σιδερένια δωμάτια και σιδερένιους τοίχους σε μια τεράστια θαλασσα. Από κεί και πέρα χώρεσα και το θεμα των μεταναστών δηλαδή το πώς οι μετανάστες επιδρούν σε μας. Πως εμεις με τα δικάς μας οικογενειακά προβλήματα, με τα δικά μας συμπλέγματα και τις δικές μας αναστολές και ενοχές αντιμετωπίζουμε τον άλλον. Αυτό ήθελα να κάνω.
-Πάντα είχα την απορία ποια από όλες αυτές τις ιδεες που κατοικούν στο μυαλό ενός σκηνοθετη, είναι εκείνη τελικά που γίνεται ταινία. Σε πάει από μονη της. Πας εκεί που σε προσανατολίζει η μοίρα σου. Υπάρχει ένας ψυχαναλυτικός εξαναγκασμός που σε πάει εκεί που πρεπει να πας
-Κάτι σαν εμμονή; Είναι και στο μυαλό και στην καρδια σου και λες ότι εγώ με αυτό το πράγμα θα πρέπει να ζήσω τα επόμενα τρία χρόνια. Και ρωτάς τον εαυτό σου. Εϊμαι έτοιμος να αφοσιωθώ σε αυτό;
-Δύσκολο ερώτημα. Είναι όπως μια σχέση.
-Εμπεριέχει δηλαδή και έρωτα αυτή η ιστορία; Τελείως. Καθαρά ερωτική επιθυμία. Είναι ένας ερωτισμός διάχυτος.
-Μου άρεσε αυτό που είχες κάποτε πει. Πως κουβαλάς μέσα σου ένα μετεωρισμό. Ετσι είναι. Δεν νιώθω ποτέ ότι ανήκω κάπου. Έχω ζήσει σε τρείς χώρες. Γεννήθηκα σε άλλη, μεγάλωσα σε άλλη και μορφώθηκα σε άλλη. Είμαστε μια ελληνικη οικογένεια όπου στο σπίτι μιλούσα ελληνικα και έξω αγγλικά, οι γονείς μου ποτέ δεν εξοικειώθηκαν με την αγγλική γλώσσα, ήμουνα μετέωρος μέσα σε δύο γλώσσες. Η ελληνική είναι που μου βγάζει το συναίσθημα, η αγγλική μου βγάζει την λογική.
-Εχεις ωστόσο την ανάγκη να ανήκεις κάπου; Και να θέλω δεν μπορώ να τα καταφέρω.
- Μήπως όμως αυτό είναι και ένα είδος ελευθερίας; Είναι. Είναι φοβερό πλεονέκτημα να μην είσαι εγκλωβισμένος σε κάτι το οποίο σε προκαθορίζει πολιτιστικά. Σου προκαλεί μια σιγουριά αλλά συναμα και μια ανασφάλεια. Είναι διττό. Το μετέωρο μπορεί μεν να είναι υπεράνω αλλά από την άλλη μπορεί από κάτω να υπάρχει το κενό. Και είναι μια κατάσταση που σήμερα ανταποκρίνεται σε πολύ κόσμο, με αυτή την τεράστια μετανάστευση.
-Τελικά το ζόρι που τραβάει ο άνθρωπος δεν αλλάζει…Όχι δεν αλλάζει. Ανακυκλώνεται. Και έτσι πρεπει νάναι. Γιατί αλλιώς θα γίνουμε πλαδαροί και νωχελικοί. Ο κάθε οργανισμός χρειάζεται το σοκ, τη ρήξη και το κλείσιμο και το πάλι από την αρχή. Αυτή είναι η ζωή τελικά. Και έτσι πρέπει ναναι για νάχεις νόημα και κίνητρο να πας παραπέρα.
-Ποια είναι για σένα η πιο ουσιαστική συνειδητοποίηση για την ζωή; Πως είναι μεγάλο πρόβλημα η ανικανότητα μας ζήσουμε το τώρα. Το χθες δεν έχει καμία σημασία. Ούτε το αύριο. Γιατί σε τριάντα δεύτερα μπορεί να σε χτυπήσει ο θάνατος. Και να τελειώσουν τα πάντα.
