Το σκυλί της την περίμενε στην είσοδο και πιο πίσω, στο σαλόνι, καθότανε, ο Γιώργος, σε ένα γραφειάκι, γράφοντας στον υπολογιστή. Φτάσαμε την ίδια ώρα στο σπίτι της, εκείνη μπροστά, εγώ να την ακολουθώ. Φορούσε μια μακριά κόκκινη καμπαρτίνα, τα μαλλιά της μαζεμένα, εντυπωσιακή όπως πάντα, με κείνη την αύρα του ανθρώπου που χρωματίζει την ατμόσφαιρα . Με ρώτησε αν θέλω εσπρέσσο και λίγο μετά κρατούσε ένα δίσκο με τα καφεδάκια μας, μου έγνεψε να μεταφερθούμε σε ένα δωμάτιο που τόχουνε φτιάξει για γραφείο, γεμάτο τζάμια να μπαίνει φως και παντού θεατρικές αφίσες. “Πώς σου φάνηκε χθες βράδυ”, με ρώτησε και αναφερόταν στην πρόβα. “Συγκλονιστικός μονόλογος” της απάντησα, “είχες δίκαιο”, συμπλήρωσα, “πως έπρεπε να παιχτεί στο πεζοδρόμιο”. “Μ’αρέσει όλο αυτό”, μου είπε, “μυρίζει αλητεία και γω, στο βάθος, είμαι αλήτισσα ψυχή”. Τί εννοούσε με κείνο το αλήτισσα ψυχή θα το ανακάλυπτα την μια ώρα που καθόμαστε η μια απέναντι στην άλλη, στο γραφείο του σπιτιού της, με τα τζάμια να καδράρουνε ουρανό.
Είναι μια φράση από το έργο που σημείωσα χθες βράδυ…
Σε είδα που έπαιρνες σημειώσεις (χαμόγελο)
Στην διαβάζω… “Αυτός ο κόσμος χωράει μόνο αυτούς που μπορούν και λένε…πάλι καλά”
Είναι μια πικρή αλήθεια. Ο κόσμος αυτός πιο πολύ μπορεί να ανεχτεί ανθρώπους που εντάσσονται και υποτάσσονται στο σύστημα παρά τους άλλους.
Και οι άλλοι;
Οι άλλοι ψάχνουν διαφυγή, θέλουν οξυγόνο. Και καταφεύγουν στις όποιες λύσεις επιζητώντας την προσωπική τους ελευθερία.
Ο μονόλογος αυτός μιλάει και για όλους αυτούς που θέλουν οξυγόνο;
Έτσι ακριβώς. Μιλάει για την προσωπική ελευθερία του καθενός μας και για τα χαμένα μας όνειρα. Για κείνο το ανεκπλήρωτο. Μιλά για την συνθηκολόγηση που κάνουμε όλοι μας. Το συμβιβασμό που τον δικαιολογούμε με ένα…”πάλι καλά”. Με πολύ λίγους τρόπους σήμερα μπορείς να αντισταθείς σ’αυτό το “πάλι καλά”, σ’αυτή την επίφαση καλύτερης ζωής.
Τί προυποθέτει να μπορεί κανείς να αντισταθεί;
Αγάπη. Πληρότητα. Ηρεμία εσωτερική. Και κυρίως εφόδια από την οικογένεια. Ένας από τους πιο σημαντικούς λόγους που ήθελα να ανέβει το έργο είναι οι συγκρούσεις μέσα στην οικογένεια και η μη αποδοχή του διαφορετικού, της άλλης ιδέας, της άλλης ανάγκης, που είτε οδηγεί στο “πάλι καλά”, είτε σε μια σύγκρουση μετωπική. Το ότι σκοτώνονται κάποια παιδιά με τις μηχανές τους δεν είναι απλά ένα σύμπτωμα οδικής συμπεριφοράς.
Τί σύμπτωμα είναι;
Απόγνωσης. Άλλα παιδιά καταφεύγουν στα ναρκωτικά, άλλοι, οι πιο μεγάλοι οδηγούνται στην κατάθλιψη και στα χάπια ή στην απόλυτη αδράνεια αφήνοντας την ζωή τους να περνάει έτσι.
Δεν υπάρχει πιο τρομαχτικό από το να αφήνουμε την ζωή μας να περνάει έτσι.
Ναί είναι τρομαχτικό. Γι’αυτό και πιστεύω πως εμείς σαν καλλιτέχνες μέσα σε όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας- την οικονομική κρίση, την εξαθλίωση- είναι σημαντικό να έχουμε επίγνωση του πόσο θνησιγενής είναι η τέχνη μας.
Γιατί είναι σημαντική αυτή η επίγνωση;
Γιατί μια παράσταση, ακριβώς επειδή είναι θνησιγενής, έχει φοβερά μεγάλη δύναμη, μπορεί, δηλαδή, την συγκεκριμένη στιγμή να μετατοπίσει ανθρώπους. Δεν είναι όπως ένας πίνακας που θα μείνει αιώνια στην ανθρωπότητα σαν ιστορικό τεκμήριο. Δεν έχει αυτή την χρονική τεκμηρίωση, έχει όμως την χρονική στιγμή και μέσα σε κείνη την στιγμή μπορεί να σπείρει ένα σπόρο που θα καταγραφεί για μια γενιά τουλάχιστον.
Η επίγνωση αυτή εσένα που σε οδηγεί;
Στο να κάνω πιο μανιασμένα και πιο παθιασμένα την δουλειά μου. Ό,τι και αν συμβαίνει γύρω μου. Παλιά φανταζόμουνα πως θα αλλάξουμε τον κόσμο. Και τί σημαίνει αν δεν τα κατάφεραμε; Ακόμη και αν δεν μπορέσαμε να προσφέρουμε μεγάλα πράγματα ως γενιά, δεν σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσουμε να παλεύουμε το τώρα. Γιατι το τώρα, αν το πάρει η γενιά των 19-25 και το κοινωνήσει, τότε πάει να πει πως βοηθήσαμε να ξεκαθαρίσει στο μυαλό της το πώς να διαγράψει μια καλύτερη πορεία.
Εσύ πως έχεις φτάσει σε αυτή την επίγνωση;
Την κέρδισα στα χρόνια. Μέσα από ό,τι έχω ζήσει, από ό,τι έχω δει και από ό,τι μου δίδαξε το θέατρο και η ζωή. Και είναι αυτή που με κάνει, όσο μεγαλώνω, τόσο πιο παθιασμένη να γίνομαι.
Είναι σημαντική λοιπόν η επίγνωση της θνησιμότητας προκειμένου να μάθει κανείς να ζεί;
Το τέλος είναι λιγότερο θανατηφόρο από το παρών. Δηλαδή το παρών είναι που πρέπει να το διατηρήσουμε ζωντανό. Το τέλος θαρθεί, όλοι το ξέρουμε έστω και αν δεν μπορούμε να το αποδεχτούμε. Εκείνο που έχει σημασία είναι το πώς θα διανύσουμε αυτή την πορεία μέχρι το τέλος. Για να έχει κάποιο νόημα το πέρασμα μας.
Για σένα πως αποκτά νόημα αυτό το πέρασμα;
Νιώθω πως ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για να προσφέρει. Επειδή όμως δεν έχει την επίγνωση αυτή, χαλάει τα πράγματα γιατί δεν τα συναισθάνεται. Εκείνο που πρέπει είναι να ανασηκώνουμε και να αναβαθμίζουμε κάθε μέρα την ζωή που ζούμε και όχι να την καταβαραθρώνουμε.
Και το θέατρο έχει την δύναμη να μας υποδείξει τον τρόπο;
Το θέατρο δεν μπορεί να πει μεγάλες λέξεις σήμερα. Γιατι όλοι οι άνθρωποι είναι σκυμμένοι. Μπορεί όμως να πει μικρές λεξεις. Σιγάνα και ταπεινά. Επίμονα και μανιασμένα. Να μιλά στον άνθρωπο και στην ψυχή του και όχι να κάνει μεγαλόπνοα σχέδια. Αν μπορώ σιγανά και ταπεινά να καταθέσω αυτό το κειμενάκι που έχω στα χέρια μου, τότε θα είναι ένα βήμα ενάντια στην απραξία και στην απάθεια. Θα είναι και ένα βήμα για να μεγαλώσει η καλλιτεχνική μας ψυχή.
Γι’αυτό διάλεξες αυτό το μονόλογο; Γιατι μεγαλώνει την καλλιτεχνική σου ψυχή;
Ακριβώς. Το κάνω για την καλλιτεχνική μου ψυχή και γιατί δεν μου άρεσε ποτέ να νιώθω υπάλληλος. Δεν είμαι υπάλληλος κανενός. Είμαι καλλιτέχνης. Αυτό ξέρω να κάνω, αυτό έμαθα, αυτό διδάχθηκα. Και για να δικαιώνεις την πορεία σου πρέπει να κάνεις και κάποια πράγματα ουσιαστικότερα.
Τί σημαίνει για σένα δικαίωση της πορείας σου;
Όπως σου είπα και πριν είναι τόσο θνησιγενής η δουλειά μας, που το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να είσαι ζωντανός στο σήμερα. Αυτά που ζω και που βιώνω να τα αποτυπώνω με χρώματα στους ρόλους, ώστε να μπορέσω να χρωματίσω λίγο και τις ψυχές των ανθρώπων. Ο κόσμος στις μέρες μας έχει μεγάλη ανάγκη να αισθανθεί πράγματα. Όσο πιο παθιασμένα περνάμε στην ψυχή κάτι από την “λύπη των γηρατειών” τόσο περισσότερο δικαιωνόμαστε και μεις που κάνουμε αυτή την δουλειά, προσφέροντας.
Για να μπορέσεις να δώσεις κάτι στην ψυχή του άλλου τί προυποθέτει;
Να έχεις τα μάτια και τα αυτιά σου ανοιχτά. Άμα ξέρεις να ακούς και να αφουγκράζεσαι κάτω από τις λέξεις τους μικρούς ήχους, τότε είσαι ανοιχτός και δεν σε περιορίζουνε προκατασκευασμένες ιδεες.
Εσύ είσαι ανοιχτή και διαθέσιμη;
Εγώ τώρα έχω τρείς ρόλους να κάνω αυτή τη χρονιά. Αλλά επειδή πχ δεν αισθάνομαι την υπαλληλία σαν βραχνά, κάνω αυτό το μονόλογο, παίζω στο δρόμο και ελπίζω και σε άλλα μέρη, ώστε να πάει το θέατρο στους νέους και όχι να περιμένουμε ναρθούνε εκείνοι σε μας. Θέατρο μπορεί να κάνεις παντού. Και αν θες εμένα αυτή είναι σήμερα η αγωνία μου.
Ποιά είναι η αγωνία σου;
Αυτή η παράσταση γίνεται τώρα έξω από ένα καινούργιο κτίριο και λέω πως ναι επιτέλους απόκτησε το θέατρο το δικό του σπίτι, αλλά το ερώτημα είναι άλλο. Θέατρο μπορούμε να κάνουμε που να αγγίζει, να τζούζει, να πονά, να διεγείρει και να θυμίζει στους θεατές ότι μπορούν να γίνουν και μικροί θεοί;
Έχεις απάντηση σε αυτό το ερώτημα;
Η απάντηση μου είναι η παράσταση που κάνω υπό τις συνθήκες που την κάνω, με το θόρυβο των αυτοκινήτων και με το σκουπιδιάρικο που περνάει και μαζεύει τα σκουπίδια. Θέατρο μπορείς, όπως σου είπα, να κάνεις παντού, αρκεί να έχεις φορτίο να ξεφορτώσεις.
Κάποτε μου είχες πει ότι θέλεις ο θεατής φεύγοντας να αισθάνεται λίγο θεός;
Εξακολουθώ να το λέω. Και εννοώ να αγγίζει μια ποίηση που λείπει από την καθημερινότητα του.
Θεωρούμε πως μέσα στην καθημερινότητα δεν χωράει η ποίηση.
Και όμως πρέπει να την χωρεσουμε. Αυτό λέω και στα παιδιά που διδάσκω στην σχολή. Αφήστε την ρύπανση της καθημερινότητας σας και ελάτε εδώ να καθαρίσουμε το βλέμμα μας. Είναι πολύ σημαντικό να αισθάνεσαι πως μπορείς να δώσεις στον άλλο φτερά γιατί μόνο έτσι μπορείς να συνεχίσεις και συ να πετάς. Αλλιώς κουράζεσαι και δεν μπορείς να πεις εκείνο το “πάμε πάλι”.
Και στο “πάμε πάλι” κρύβεται η ουσία, όχι στο… “πάλι καλά”.
Ακριβώς. Ειδικά σε μια εποχή σκυμμένη.
Τί μπορεί να μας κάνει να σηκώσουμε τα κεφάλια;
Η έγνοια μας για το συνάνθρωπο. Αυτό πιστεύω. Γιατί εμείς οι ίδιοι είναι που χαλάμε ό,τι όμορφο μπορούμε να χτίσουμε. Βλέπεις ότι ολόκληρα συστήματα καταστρέφονται γιατι οι άνθρωποι δεν τα διαχειρίστηκαν σωστά, ιδεες τσαλαπατήθηκαν γιατι οι άνθρωποι δεν άρθηκαν στο ύψος της περίστασης. Για να μπορέσουμε να γίνουμε καλύτεροι, πρέπει να γνοιαστούμε ο ένας για τον άλλο.
Εσύ είσαι τελικά αλήτισσα ψυχή;
Ενώ φαίνεται πως δεν είμαι, τελικά φαίνεται πως είμαι (χαμόγελο)
Και αυτό τί σημαίνει;
Δεν έχω κάνει πολλά ταξίδια αλλά ταξίδεψα πολύ μέσα από τα κείμενα. Τελευταία έχω γίνει και λίγο καφαβική. Αυτό που λέει “αν δεν μπορείς να κάνεις την ζωή σου όπως την θέλεις μην την σπαταλάς”. Έτσι και γω εσωκλείομαι σε κείνα, τα οποία πιστεύω πως σιγανά και ταπεινά μπορούν να μας μετακινήσουνε.
Το θέατρο σε έχει μετακινήσει πιο κοντά στις δικές σου αλήθειες;
Συνέχεια με φέρνει μπροστά στις αλήθειες μου. Όσο μεγαλωνεις και βιώνεις συνθήκες ζωής που σου μαθαίνουνε πράγματα- γιατί η ζωή είναι ο μεγαλύτερος μας δάσκαλος- και όταν ασχολείσαι με μια τέχνη…
Στην οποία ζεις πολλές και διαφορετικές ζωές μαζί…
Τότε καταλαβαίνεις ότι όλες οι ζωές είναι μία.
