Το να βρεθεί κανείς με μια αλήθεια του προκαλεί τρόμο; Εξαρτάται και τί σχέση έχουμε με τον τρόμο. Ο τρόμος δεν είναι απαραίτητα κάτι που οποσδήποτε πρέπει να τον αποφεύγουμε. Και νομίζω ότι η τέχνη είναι ένας πάρα πολύ καλός τρόπος για να μπορεί κανείς να βρεθεί μπροστά στο δράκο του, για να μπορεί να δοκιμάζεται με τον δράκο του, να σκοτώσει το δράκο του και φτου και από την αρχή...
Μήπως τελικά αυτό είναι το βαθύτερο μας ζητούμενο; Αυτό είναι. Να πηγαίνουμε προς τους φόβους μας. Και στην τέχνη αυτό γίνεται συνειδητά στον καλλιτέχνη, πηγαίνει δηλαδή προς τους φόβους του.
Εσείς αντιμετωπίσατε πολλές φορές τον δράκο σας; Τον είδα πολλές φορές. Τώρα κατα πόσο τον αντιμετώπισα...Άλλες φορές περισσότερο, άλλες φορές λιγότερο, άλλες φορές καθόλου, άλλες φορές έκλεισα τελείως τα μάτια μου.
Γιατί η τέχνη είναι ένας πολύ καλός τρόπος να αντιμετωπίσουμε τους δράκους μας; Γιατί η τέχνη σου επιτρέπει την φαντασία, σου την επιτρέπει αχαλίνωτη, οπότε μπορείς έτσι να μορφοποιείς τους εφιάλτες και τους φόβους και τους τρόμους σου. Και όταν όλα αυτά παίρνουν μορφή μπορείς πιο εύκολα να τα κοιτάξεις.
Κοιτάζωντας και εκείνο τον άλλο μας εαυτό; Είναι ένα πέρασμα ώστε να μπορέσεις να έρθεις σε επαφή με αυτό τον εαυτό που δεν μπορείς ακριβώς να τον ψηλαφίσεις, δεν μπορείς να τον γνωρίσεις με άλλο τρόπο και νιώθεις τελικά τρομερά αποξενωμένος αν δεν είσαι σε μια συνομιλία μαζί του.
Και αν δεν αποδεχτείς την ύπαρξη του. Ακριβώς. Ακόμα και το άγνωστο. Και για μένα αυτό είναι πολύ έντονο, δηλαδή πιο πολύ έχω νιώσει ότι εξοικειώνομαι με το άγνωστο και με το φόβο μου προς το άγνωστο...
Αυτό για μένα είναι ελευθερία. Ίσως. Οι βεβαιότητες μας κλειδώνουν, αυτό είναι σίγουρο.
Τελικά το ζητούμενο για ένα ηθοποιό είναι να είναι ανοιχτός και απροφύλακτος; Αυτή είναι η προυπόθεση. Να είναι ανοιχτός, να μην έχει αντιστάσεις να ειναι περίεργος, να του αρέσει το κενό...
Εσάς σας άρεσε το κενό πριν μπείτε σ’αυτή την δουλειά; Δεν τόχα σκεφτεί, αλλά τώρα σκεφτόμενη, μετά από πολλά χρόνια, νομίζω πως πάντα με τρόμαζε αλλά την ίδια ώρα δεν μπορούσα να το βγάλω από το μυαλό μου
Σαν μια ανεξήγητη έλξη; Κάπως έτσι. Τώρα που μου κάνετε αυτή την ερώτηση μου έρχεται η εικόνα στο μυαλό μου, όπου παιδί πήγαινα και έβρισκα τα πιο ψηλά βράχια, πάνω από την θάλασσα και μου άρεσε να πέφτω από κει πάνω. Και θυμάμαι πως χτύπαγε η καρδιά μου αλλά και πόση λαχτάρα ένιωθα όταν έπεφτα. Τότε ήμουνα ένα παιδάκι δεν μπορούσα να μιλήσω γι’αυτά τα πράγματα άν και πιστεύω πως και τώρα που μιλάω τίποτα δεν μπορώ να πω. Γιατί ουσιαστικά ο χτύπος της καρδιάς την ώρα που πέφτεις από ψηλά δεν έχει λόγια.
Γιατί λέτε ότι αυτό που σας έχει μάθει η πείρα είναι ότι πρέπει πάντα να ξεκινάτε από την αρχή; Νομίζω πως το λέω γιατί πρώτα από όλα θέλω να το θυμάμαι. Θέλω να είναι εκεί μπροστά μου για να μην το ξεχνώ.
Γιατί είναι σημαντικό να το θυμάστε; Είναι αυτό που λέγαμε πριν. Ότι δεν βοηθάνε οι βεβαιότητες γιατί μας οδηγούν χωρίς να το καταλάβουμε σε μια ασφάλεια, λάθος εννοούμενη ασφάλεια, η οποία μας κάνει δυσκίνητους. Δεν είναι έτοιμη η ψυχή, να ανταποκριθεί αθώα και να αντιδράσει απέναντι σε κάτι, γιατί έχει προλάβει το σώμα και έχει στρογγυλοκαθίσει.
Γιατί αφήνουμε το σώμα μας να στρογγυλοκαθίσει; Όταν είσαι παιδί είσαι εκ των πραγμάτων πιο αφύλακτος, πιο ανοιχτός. Με τα χρόνια όμως αρχίζει και χτίζεται μια εικόνα γύρω από τον εαυτό σου, μια εικόνα που έχεις εσύ για σένα, μια εικόνα που έχουνε οι άλλοι για σένα. Και κινδυνεύεις συνέχεια όσο ξύπνιος και νάσαι, να πέσεις σε αυτή την παγίδα.
Σας τρομάζει αυτή η διαπίστωση; Είναι μια αλήθεια που με τρομάζει. Νομίζεις ότι επειδή έχεις κατακτήσει κάποια πράγματα και δεν μπορεί να στο αρνηθεί κανείς ότι έχεις ζήσει στο θέατρο, έχεις ζήσει το σώμα σου, έχεις νιώσει βαθειά κάποιες αλήθειες για τον εαυτό σου, νομίζεις ότι επειδή σούχει συμβεί, ότι είναι δεδομένο πώς θα σου ξανασυμβεί. Ότι θα έχεις πάλι το ίδιο θάρρος να ξαναδείς πράγματα και την ίδια αγωνιστικότητα
Αλλά δεν είναι έτσι; Όχι δεν είναι έτσι. Δεν είναι δεδομένο. Απλώς το γεγονός ότι τόκανες πρέπει να σου δίνει δύναμη και να λες αφού έχει γίνει μια φορά, άρα μπορώ να το ξανακάνω από την αρχή. Να το ξαναδοκιμάσω.
Κινδυνέψατε να το θεωρήσετε δεδομένο; Ναί και έχω χτυπήσει το κεφάλι μου στον τοίχο. Πήγα νομίζοντας ότι είναι μια δύναμη που θα βάλω το χέρι μου στην τζέπη και θα βγει. Και ξαφνικά βάζω τα χέρια μου στις τζέπες και οι τζέπες μου είναι άδειες και ψάχνω παντού και δεν υπάρχει πουθενά αυτό. Και λές μα πώς;
Και τότε τί κάνεις; Τότε πρέπει να παραδεχτείς ότι δεν είναι δεδομένο και μόνο όταν το παραδεχτείς αρχίζει σιγά σιγά και ξανάρχεται εκείνη η δύναμη.
Είναι ωφέλιμη ωστόσο αυτή η διαδικασία. Είναι, γιατί είναι πολύ ωραίο να ξαναγεννιέσαι από την αρχή.
Ίσως νάναι και ο μόνος τρόπος να μεγαλώνει το μέσα μας. Μα αυτό είναι το μεγάλωμα. Είναι ο χώρος που προσπαθείς να υπάρχει μέσα σου. Χώρος είναι τελικά το μεγάλωμα. Όχι ο χώρος ο έξω που πιάνω και δεν αφήνω κανένα να κουνηθεί. Ο χώρος μέσα.
Γιατί γίνατε ηθοποιός; Νομίζω ότι είναι ένας χώρος, όπου αισθάνθηκα ότι θα μου δώσει την δυνατότητα να μπορώ να είμαι άφοβη. Και εννοώ να μπορώ να πηγαίνω προς τους φόβους μου. Όχι να μην φοβάμαι αλλά να μην φοβάμαι να φοβηθώ.
Οι φόβοι μας έτσι και αλλιώς δεν τελειώνουν... Ναι δεν μας τελειώνουν. Ξέρετε τί έχω παρατηρήσει...Πώς όταν βλέπω εφιάλτες το βράδι και μάλιστα πολύ άσχημους την άλλη μέρα ξυπνάω και νιώθω μια ελαφράδα. Το σώμα μου έχει ελαφρώσει, το μυαλό μου έχει μια διαύγεια, δεν υπάρχει αυτή η θαμπάδα, όλα είναι καθαρά, τα χρώματα είναι καθαρά. Νομίζω ότι αυτό μπορεί να στο προσφέρει πάρα πολύ η τέχνη της υποκριτικής.
Να σε ελαφρύνει από τους εφιάλτες σου; Η έκφραση είναι σαν ένας ποταμός που παρασύρει πολλά πράγματα μέσα σου. Θα βγει και καθαρό νερό και βρώμικο και κατακάθια, αυτό το ρεύμα του ποταμού που έρχεται είναι η έκφραση. Και μετά όλο αυτό καταλήγει νάναι επεξεργασμένο νερό, φεύγουν οι βρώμες και πρέπει ο καλλιτέχνης να καταλήξει νάναι το νερό του πεντακάθαρο. Κρύσταλλο.
Αυτό σας βοηθά να κοιτάτε και την ζωή με ένα καθαρό βλέμμα; Βέβαια. Η ζωή βοηθάει να τα σκεφτείς αυτά που λέμε τώρα και να τα μεταφέρεις στην δουλειά σου και η δουλειά σου σε βοηθάει να τα δεις και στην ζωή σου. Είναι ένα πράγμα. Δεν γίνεται να μην είναι ένα πράγμα.
Αλλιώς η τέχνη γίνεται αντικατάσταση ζωής; Ναί και αυτό σε κλειδώνει γιατί είναι ψέμα, δεν έχει αλήθεια αυτό. Είναι κατασκευασμένο. Σε συρρικνώνει και σε κάνει να θεωρητικοποιείς τα πάντα. Σε οδηγεί δηλαδή και πάλι σε μια βεβαιότητα. Ενώ όταν η τέχνη και η ζωή είναι ένα δεν μπορείς να έχεις βεβαιότητα γιατί κάπου θα γλιστρήσεις, κάπου θα πέσεις κάπου θα σε βρει η ζωή αφύλακτη...
Γι’αυτό έχετε έγνοια μήπως και εφησυχαστείτε; Προσπαθώ να μην εφησυχάζομαι. Έχω μια φλόγα μέσα μου και φροντίζω συνέχεια να ανάβω το καντήλι, να μην το αφήσω σβηστό.
Ηθοποιός, είχατε πει, είναι να ξεπερνάς την δειλία σου και μπροστά στους άλλους να χαίρεσαι τον εαυτό σου. Μου άρεσε πολύ αυτό το να χαίρεσαι τον εαυτό σου...Και μένα μου αρέσει. Πραγματικά υποφέρω όταν το στερούμαι. Και επειδή δεν είναι δεδομένο ότι θα βάλω το χέρι στην τζέπη και θα χαρώ τον εαυτό μου, έχω δυσκολευτεί και δυσκολεύομαι ακόμα, αλλά είναι πολύ δυνατή η ανάγκη μου να τον χαρώ, νικάει τελικά αυτή η ορμή. Η ορμή να χαρώ τον εαυτό μου.
Συνήθως δεν νικάει αυτή η ανάγκη μας να χαρούμε τον εαυτό μας. Η χαρά που είχαμε κάποτε και που ήταν δεδομένη, στην πορεία για κάποιους λόγους, διαφορετικούς για τον καθένα, παύει να είναι δεδομένη. Ξαφνικά αρχίζεις και νιώθεις μια περίεργη μοναξιά, ότι σου λείπει ο εαυτός σου από αυτή την άποψη. Ότι πια δεν του προσφέρεσαι. Δεν τον χαίρεσαι τον εαυτό σου. Ντρέπεσαι, λογοκρίνεσαι, σε απασχολεί πολύ η γνώμη των άλλων και δεν είναι πάντα κακό αυτό, με την έννοια ότι όταν δουλεύουμε και με ανθρώπους που εκτιμούμε πολύ, εκεί αρχίζει ο αγώνας να βρεθεί αυτή η ισορροπία. Το πώς θα σέβεσαι και θα ακούς τον άλλο και θα είσαι μαθητής αλλά να μην πνίξεις τίποτα δικό σου. Μόνο έτσι μπορείς να χαρείς τον εαυτό σου και για μένα είναι πολύ σημαντικό. Είναι η αναπνοή μου. Αλλιώς δεν αναπνέω.
Πέστε μου μια εικόνα που φέρνετε στο μυαλό σας κάθε φορά που θέλετε να πάρετε δύναμη. (μικρή παύση)...Ήταν πριν τρία χρόνια. Άνοιξη. Σε ένα νησί, στις Κυκλάδες. Τη Σίκινο. Περπατούσα κανένα δύορο, ο ήλιος έκαιγε όπως καίει σε αυτά τα νησιά στις 12 το μεσημέρι. Περπάτησα από την χώρα της Σικίνου και έφτασα σε ένα μέρος που λέγεται Επισκοπή και που ήταν κάποτε ένας παλιός ναός, ο οποίος μετά έγινε χριστιανικός και τώρα έχουνε μείνει τα ερείπια. Όταν έφτασα εκεί δεν έβλεπα τίποτα άλλο παρα μόνο βράχο και ουρανό και κείνο το μωβ του θυμαριού. Τότε ένιωσα πως όλα είχανε για μένα τελειώσει, πολύ θετικά όμως το λέω αυτό. Όπως νιώθεις ότι τώρα μπορείς να φύγεις πετώντας. Πετώντας πραγματικά. Τέτοια πληρότητα αισθανόμουν. Θυμάμαι πως ήτανε όλα εκεί, όλη μου η ζωή, όλος μου ο εαυτός και αυτός που τον έχω από κοντά και αυτός που τον αφήνω μόνο του...
(Με την Αμαλία Μουτούση συναντηθήκαμε το 2012)
